Wat is chronische pijn? Bekijk het filmpje of lees de toelichting hieronder.
Veel voorkomende diagnoses zijn:
- CRPS (voorheen: dystrofie)
- Fibromyalgie
- Rugklachten
- (Zwangerschapsgerelateerde) Bekkenklachten
- Whiplash
De rol van sensitisatie bij chronische pijn
Wanneer het om pijn gaat, praten we over een alarmsignaal dat de hersenen versturen op basis van de doorgekomen informatie. Omdat er geen einde komt aan deze stroom van berichten en signalen wordt het zenuwstelsel overgevoelig en lijkt het alsof het alarmeringssysteem van het lichaam te scherp staat afgesteld. Er is geen duidelijke reden om alarm te slaan en toch slaat het lichaam alarm. Wat is er aan de hand? Wanneer er een keer bij je is ingebroken, zal je een alarm aanschaffen om te voorkomen dat het een tweede keer gebeurt. Stel dat er vervolgens toch nog wordt ingebroken, dan zal je het alarm steeds scherper gaan afstellen, misschien wel zo scherp dat het alarm al afgaat als iemand op de stoep voor het huis voorbij loopt. Bij langdurige pijn of herhaling van een klacht zal het pijnsysteem meestal sneller en heftiger reageren: het alarm wordt scherper afgesteld en zal eerder afgaan, ook daar waar het lichaam geen gevaar loopt (de achteloze voorbijganger op de stoep die geen intentie heeft om in te breken). Dit is een normale aanpassing van het zenuwstelsel.
Bij chronische pijn wordt er wel een alarmsignaal gegeven, maar is de waarschuwing meestal niet in overeenstemming met het type letsel. Vergelijk het met een waarschuwing wanneer uw auto aangeeft dat uw oliepeil te laag is Als de garage het oliepeil heeft gecontroleerd en er blijkt niets aan de hand te zijn met het oliepeil kan het zijn dat het lampje/systeem defect is.
Hoever de pijnpoorten (bij de schakelstations) in het ruggenmerg en de hersenen open staan, wordt vooral bepaald in het emotionele brein. Voelt het brein zich kwetsbaar of bedreigd, dan laat het alle signalen die mogelijk duiden op gevaar met voorrang binnen. Dit kan tot gevolg hebben dat andere informatie wordt tegengehouden. Wanneer er veel berichten binnenkomen in de hersenen, dan loopt het gedeelte in de hersenen, waar deze berichten verwerkt worden, wel eens over. Dit kan ervoor zorgen dat je pijn voelt in een groter gebied dan waar in eerste instantie de pijn was.
Door sensitisatie kunnen zich veel dingen voordoen:
- de pijn blijft bestaan terwijl het lichaam al lang geheeld zou moeten zijn;
- de pijn breidt zich uit;
- verschillende (zelfs heel lichte) bewegingen doen pijn;
- onschadelijke sensaties, bijvoorbeeld gewone aanraking, doen pijn;
- de pijn verschilt erg van dag tot dag en van moment tot moment;
- de pijn wisselt van plek in het lichaam;
- er is pijn op verschillende plekken in het lichaam;
- behandeling geeft geen of slechts tijdelijk verlichting;
- algehele overgevoeligheid (bijvoorbeeld fel licht, geluiden, etc.);
- slecht slapen;
- vermoeidheid;
- afnemende concentratie.
Sensitisatie hoeft zich niet te beperken tot één plek in het lichaam, maar kan ook een heel lichaamsdeel of het hele lichaam betreffen. Bij langdurende klachten raakt het pijnpatroon (de combinatie van activiteiten in het pijnnetwerk) als het ware ingeslepen in het zenuwstelsel. De pijnsporen worden dieper zoals de bandensporen van een tractor in het weiland. Daarom moet er niet alleen aan de pijn maar ook aan het pijnpatroon gewerkt worden.
De rol van het pijnnetwerk
Alle onderdelen van het pijnsysteem zijn aan elkaar gekoppeld en vormen een pijnnetwerk. Dit Het netwerk kan worden onderverdeeld in vier deelgebieden:
- lichaam
- emoties
- gedachten
- gedrag.
Deze deelgebieden worden onderverdeeld in factoren. Per persoon verschilt het welke factoren een rol spelen.
Bron: van der Wijk| fysiotherapeut Rijndam Revalidatie
Lichaam
In het lichaam bestaan veel verschillende structuren en systemen die aanleiding kunnen geven tot pijn: het bindweefsel (fascia), de spieren (trigger points) en hormonen.
Emoties
Als iemand zich kwetsbaar of bedreigd voelt, dan reageren de hersenen extra op signalen van gevaar. Door de pijn is er vaak sprake van een te hoge alertheidstoestand. Dit kost veel energie en heeft invloed op bijvoorbeeld het vermogen om zich te concentreren. Negatieve emoties (angst, somberheid, stress) verergeren de pijnbeleving en kunnen extra pijnklachten geven door het gevoeliger maken van het zenuwstelsel en het verhogen van de spierspanning.
Pijn heeft op psychisch gebied een wisselwerking met een heleboel symptomen:
- post-traumatische stress;
- depressie;
- angst;
- langdurige stress;
- eerdere pijnervaringen;
- doemdenken;
- idee: pijn komt door schade;
- veel meegemaakt hebben.
Overlap pijn en angst
Bij een functionele MRI kan worden onderzocht welke gebieden van de hersenen actief zijn bij het toedienen van pijnprikkels. Het is gebleken dat bij pijn dezelfde hersengebieden actief zijn als bij angst. Angst (de emotie) en pijn (sensorisch) hebben dus een grote overlap in ons brein. Het is allebei bedoeld om ons te beschermen, maar angst en pijn kunnen ook een eigen leven gaan leiden.
Gedachten
Pijn en de gevolgen ervan kunnen allerlei gedachten oproepen. Soms blijven mensen denken dat er iets helemaal verkeerd zit in hun lichaam (doemdenken of catastroferen) ook al is door uitgebreid onderzoek aangetoond dat dit niet het geval is. Het komt ook voor dat mensen voortdurend met hun aandacht bij de pijn zijn waardoor hun pijnbeleving heviger wordt. Het is ook mogelijk dat mensen niet meer kunnen voldoen aan de verwachtingen die zij van zichzelf hebben of waarvan ze denken dat anderen die van hen hebben. Die gedachten kunnen veel invloed hebben op hoe iemand zich voelt en op wat hij of zij doet. Dat heeft vervolgens ook weer invloed op de pijnbeleving.
Gedrag
Vaak of regelmatig pijn hebben kan ertoe leiden dat u zich ernaar gaat gedragen. Dit betekent dat alles wat u wel of niet doet door de pijn wordt bepaald. Zo kan een beslissing om wel of niet uit eten te gaan of om te gaan sporten volledig afhankelijk zijn van de pijn. Ook de omgeving speelt een rol: hoe reageren anderen? Door hun reacties kunnen ze pijngedrag onbewust beïnvloeden . Ook kunnen mensen de pijn ongemerkt gebruiken om dingen die ze nooit leuk gevonden hebben niet meer te hoeven doen. De manier waarop u met pijn omgaat kan veel invloed hebben op uzelf, op uw activiteiten en op uw sociale contacten. Het kan leiden tot sociaal isolement, gebrek aan afleiding en beloning, minder eigenwaarde, depressie, meer stress en spierspanning. Manieren van omgaan met onszelf en onze omgeving leren we vaak al vroeg. Sommige mensen hebben in hun jeugd geleerd om zich bij het minste of geringste schrap te zetten. Hiermee bouwen ze veel spanning opbouwen. Maar er zijn ook aangeleerde leefregels als ‘niet huilen’ en ‘gewoon doorgaan’. Dan ligt overbelasting op de loer.
Gevolgen van pijn
Pijn heeft invloed op iemands welzijn, zoals hoe u uw werk kunt doen, het huishouden, de zorg voor uw kinderen, het gezin, sociale contacten, relatie en seks. Pijn heeft invloed op alles. Als de pijn niet weggaat zal de ‘volumeknop’ alleen maar omhoog gaan, waardoor de pijn steeds heviger wordt.
Ervaringen met pijn
Iedereen heeft ervaring met pijn. Pijnervaringen worden opgeslagen in de hersenen. Iemand die na een enkelblessure snel herstelt, zal de pijnervaring anders opslaan dan iemand die maandenlang over herstel heeft gedaan. Bijvoorbeeld door complicaties of langdurig in het gips. Laatstgenoemde persoon heeft een meer negatieve ervaring met pijn. Wanneer er opnieuw schade optreedt zal het zenuwstelsel eerder overgevoelig reageren, ook als het om een heel andere pijn gaat dan in de enkel. Dit verschijnsel zal nog eerder optreden als er een gevoel van miskenning is, bijvoorbeeld na een ongeval of als een diagnose is gemist of een behandeling niet goed geweest is.